مقدمه بر شکاف دیجیتال
در دنیای اینترنتی که هر روز ارتباط افراد در دنیای مجازی بیشتر می شود، امکان دسترسی به تکنولوژی برا ادامه دادن این مسیر اجتناب ناپذبر خواهدشد.
در شرایط جهان کنونی که، ۴۰ درصد از افراد برق ندارند و یک عده دیگر تقریبا ۶۲ درصد از افراد این کره زمین در طول عمر خود حتی یک بار هم از تلفن استفاده نکردهاند چه خواهد شد؟
چگونه است که این افراد که حتی یکبار از نعمت برق و یا تلفن هم برخوردار نبوده اند به فضای مجازی دست خواهند یافت و از آن سو تعدادی از ابر قدرت ها رسانه ای از فضای مجازی استفاده می کنند، این واقعیت به شکاف دییجتالی اطلاق می شود.
شکاف دیجیتالی طی ۱۰ سال گذشته تاکنون تغییرات چشمگیر و وسیعی را در استفاده از فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی در همه جهان شامل شده است.
در این جا لازم است به “شکاف آنالوگی” که در دهه ۱۹۹۰ قبل از پیدایش رسانه های دیجیتالی بود اشاره کنیم .
منظور از شکاف آنالوگی، اختلاف طبقاتی در استفاده از تولید محتوا و فناوری های رسانه هاس سنتی مانند: رادیو، تلویزیون و تلفن است.
علاوه بر اختلاف بر دسترسی و استفاده ناعادلانه از تکنولوژی، در تولید فناوری هم نابرابری وجود داشت . بسیاری از رسانه های غربی با مسلط شدن بر برنامه های تلویزیونی، خبری و فیلم های جهان، به دنبال انحصار طلبی تکنولوژی بودند.
شکاف دیجیتالی موضوع و بحث تازه ای نیست ولی به مرور زمان معانی متفاوتی در حوزه و عرصه تکنولوژی های جدید به خود گرفته است. مباحث جدید در ارتباط با اطلاعات جدید و ناعدالتی استفاده از این تکنولوژی که در اصطلاح شکاف دیجیتالی است.
آلن کاوسان Alan Cawson استاد رسانه های دیجیتالی دانشگاه ساکس در مقاله خود با نام “فراتر از شکاف دیجیتالی”Beyond the Digital Divide اصلیت شکاف دیجیتالی را تفضیل کرده است. او در ارتباط با اینکه پتانسیل اینترنت چگونه توانسته است در حیطه آموزش، اقتصاد و ارتباطات میان فرهنگ نیمکره شمالی وجنوبی از قوه به فعل در آید و به بحث و تشریح پرداخته است.
تعریف هایی از شکاف دیجیتالی
در ارتباط با معنای شکاف دیجیتالی و شاخص های آن تاکنون اختلاف وجو داشته است.شکاف دیجیتالی به نابرابری های در استفاده از تکنولوژی های ارتباطی و اطلاعاتی در سرتاسر جهان اطلاق می شود.در قرن بیست یکم از نظر دسترسی به تکنولوژی و فناوری اطلاعات نابرابری وجود دارد که توسط قدرتهای نیرومند این شکاف به وجود می آید.
به عبارت دیگر شکاف دیجیتالی به استفاده نابرابرانه از تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات در میان کشورهای مختلف در جهت استفاده و توسعه در اقتصاد و اجتماع اطلاق می شود.
فناوری دیجیتال چیست؟
در دنیای دیجیتال افزایش مخاطب در شبکه های دیجیتال، نشان دهنده ی این است که محتوا، فناوری های جدید و مطالب جدید هم رو به افزایش است و از آن طرف در دنیای آنالوگ هم افزایش مخاطبین رادیو، تلویزیون بیانگر رشد روزافزون رسانه های جمغی است.
دو ویژگی مهم فناوری دیجیتالی
ویژگی اول
ظرفیت بالای اینترنت است که فضای کافی را برای اطلاعات افراد محیا میکند.
برای مثال، سایت گوگل تاکنون بیش از هشت میلیارد صفحه وب را شامل می شود. طبق پروژه تحقیقاتی که در دانشگاه کالیفرنیا واقع در برکلی انجام شده است تخمین زده شده است که هر ساله اطلاعات جدیدی معادل ۳۷۰۰۰ کتابخانه که برابر با اندازه کتابخانه کنگره ایالات متحده است، تولید می کند.
ویژگی دوم
کاهش قابل ملاحظه موانع اقتصادی و یا مالی بوده است.
این دو ویژگی ذکر شده با هم، امکانی برای دموکراتیزه democratisationکردن رسانهها فراهم کرده اند.این دو ویژگی فناورری دیجیتال امکان افزایش تحول و توسعه فناوری دیجیتال را می دهند و برای اولین بار موجب برابری نرخ مبادله بین شمال و جنوب میشوند.
فناوری رسانهای چیست؟
اینترنت در پیشرفت فناوری رسانهای تغییرات با کیفیت بسیاری را به وجود آورده است و رسانههای جمعی را در پروتکلهای تکنولوژی فناورانه خود مجذوب نموده است. همه فناوری رسانه ها را از طریق رایانه به دست آورده است. رایانه میتواند هم به عنوان کتاب، روزنامه، گیرنده رادیو، دستگاه تلویزیون و تلفن تصویری باشد.
در واقع چنین می توان گفت : فناوری اینترنت تنها دسترسی مطلق به نسخه های دیجیتالی فناوری رسانهای نیست بلکه بالاتر از آن است. اینترنت یک وسیله ارتباطی کاملاً نو و جدید است، مثلا توسط پست الکترونیکی (ایمیل)، که اینترنت بوجود آورده ، میزان ارتباطی افراد و سازمانها را به شدت تغییر داده است. ظرفیت فناوری دیجیتالی در ایجاد رسانه های به روز، موجب متاثر شدن رسانه های آنالوگ از رسانه های دیجیتالی و تحولات در آن ها شده است.
تاکنون هزاران همایش و جمع ویژه با بکارگیری ایمیل، سایت های خبری، وبلاگ ها شخصی و اتاقهای چت تشکیل شده اند.
آنچه حائز اهمین است این است که گسترش جوامع اطلاعاتی مدیون اینترنت هستند.
آموزش اینترنتی
استفاده از فناوری های و ب و اینترنت موجب تغییر رویکردهای قدیمی به رویکردهای جدید(عصر رایانه ) است. این رویکرد مانند یک وسیله اموزشی عمل می کنند و از طریق ابزارهای تولید محتوا می توان خلاقیت و ارتباطات با دیگران را فراهم نمود و امکان تبادل اطلاعات را فراهم می نماید. و از طرفی مهارت های ارتباط جمعی و یادگیری را در افراد زیاد می کند و ازطرفی برخی از معلمان رایانه رو ابزاری معرفی می نمایند که مانع خلاقیت است و خاقیت را ازبین می برد.
در صورتی که محتوای آموزشی جذاب یادگیری دانش آموزان رابالا میبرد و همچنین از طریق تکرار،آزمون، نمودارهای آموزشی و … روند اموزشی رو بهبود می دهد.
این محتواها چنانچه با موضوعات و مطاب پر بارو آموزنده باشند می توانند ارتباط کارآمدی داشته باشند و در امر یادگیری دانش آموزان موفق می باشند. و محتوایی که تمام حواس مخاطب را از طریق شنیداری و تصویری جلب نماید بیشتر حائز اهمیت اشت.
برای ارائه اطلاعات در اینترنت خلاقیت و ارتباطات ضروری است. در زمینه آموزش یادگیری کتاب های الکترونیکی و تهیه اطلاعات از کتابخانه های اینترنتی است.
اقتصاد اینترنتی
در عصر اینترنتی و الکترونیکی دسترسی به اطلاعات در شبکه های ارتباطی برابر با تبادل مالکیت در بازار بوده است. تبادل اطلاعات و مالکیت در عرصه بازار یکی از شرط های اصلی در تجارت محسوب می شود . نقش دولت ها در حمایت از ملکیت بازارها بوده است.
در اقتصاد اینترنتی صاحبان کسب و کارهای بزرگ موفق آنلاین، نظیر آمازون و ای بی پی به این موضوع برده اند که سود در ایجاد بازارهای کوچک هست در حالی که در اقتصاد سنتی صاحبان مشاغل مجبور بودند برای افزایش سود در جستجوی بازارهای بزرگ باشند.
در این بازارها میلیون ها فروشنده در پی یافتن راهی برای جدا نمودن بخشی از درآمد حاصل از هر معامله هستند. شاخص های اینترنت این امکان را فراهم میکند که میلیونها نفر در سراسر جهان به صورت ارتباطات یک به یک یا یک به چند بازارهای کوچک با هزینه های اندک ایجاد کنند.
حال اگر شرکتهای رسانهای دیجیتالی جهان مالکیت و کنترل امواج رادیویی را تحت انحصار خود درآورند، آنگاه چه تضمینی برای بقای حق مسلم میلیاردها انسانی که برای برقراری ارتباط با یکدیگر در این کره خاکی، باقی میماند؟
گزارش اجلاس فرصت های کاری دیجیتالی DIGITAL OPPORTUNITY TASK (DOT) که در می سال ۲۰۰۱ پس از اجلاس سران کشورهای صنعتی جهان در اوکیناوای ژاپن انتشار یافت به بهترین وجهی دیدگاههای مقامات رسمی این کشورها را در خصوص اهمیت تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات برای توسعه اقتصادی تشریح شده است. در این گزارش آمده است که اگر از تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات به نحو معقول و صحیح بهره برداری شود، به نتایج امیدوارکنندهای میتوان دست یافت.
تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات فرصتهای فراوانی را برای محدود ساختن نابرابریهای اقتصادی، اجتماعی و نیز حمایت از ایجاد ثروتهای منطقهای فراهم میکند. البته باید گفت که تکنولوژی ارتباطات و اطلاعات نمیتواند بهعنوان یگانه داروی شفابخش تمامی مسائل و مشکلات مربوط به توسعه مطرح شود. ولی به هرحال درصد قابل توجهی از مشکلات و مسائل مربوط به ارتباطات و تبادل اطلاعات را رفع می کند.
پیامدهای شکاف دیجیتال
چنانچه شبکه های اینترنت در آینده به کانون جهانی داد ستد مبدل گردد، در آن صورت چه سرنوشتی در انتظار میلیونها نفری که اتصال به اینترنت برای آنها امکان پذیر نیست، خواهد بود. شاید هرگز نتوان برای این سوال، پاسخی بدست آورد.
سرعت پیشرفت فناوری نشان می دهد که جهان به دو بخش مجزا تقسیم خواهد شد. بسیاری از کشورها به عقب ماندگی روز افزون گرفتار می شوند و کشورهای صاحب تکنولوژی هم روز به روز پیشرفت خواهند کرد و به همین ترتیب بهره کشی از کشورهای توسعه نیافته افزایش خواهد یافت.
بروز شکاف دیجیتالی تاثیرات زیادی در تجارت الکترونیک، اقتصاد و آموزش خواهد داشت. حاصل این امر عقب افتادگی در علوم و فناوری کشورهای در حال توسعه خواهد بود. عمیق تر شدن این شکاف به معنای فاصله گرفتن اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کشورها که نتیجه آن تحمیل کالا ها و تولیدات فرهنگی صاحبان تکنولوژی برای سست کردن باورها، سنت ها و فرهنگ ها ی کشورهای در حال توسعه که پیامدش نوعی استثمار فرهنگی، بحران بی هویتی نسل جوان، یاس و افسردگی در سطح جوامع خواهد شد.
جوامعی که متحمل بروز ناهنجاریها ی اجتماعی روز افزون از قبیل بزهکاری، دزدی، میل به اعتیاد، افزایش طلاق و سست شدن بنیانهای خانوادگی و… خواهد شد. این مسئله مهمتر از ناهمگونی جوامع مختلف بشری در دستیابی به تکنولوژی است، لذا لازم است که نسبت به تکنولوژی فناوری اطلاعات به عنوان امری لازم و ضروری نگاه کرد.
راهکارهای برطرف کردن شکاف دیجیتال
شکاف دیجیتالی یک مسئله پیچیده است که بصورت های مختلفی در کشورها بروز می کند و باعث چالش های عملیاتی و سیاسی در آن کشور می شود. علاوه بر این روشن است راه حلهایی که در کشورهای پیشرفته کاربرد دارند نمی توانند در کشورهای در حال توسعه کاربرد داشته باشند. راه حلها باید بر اساس درک و فهم شرایط و نیازهای آن کشور ارائه شوند.
مهمترین مسائل در پرکردن شکاف دیجیتالی توجه به سواد و بالا بردن سطح علمی افراد، توزیع صحیح دسترسی به اینترنت، ایجاد شرایطی برای دسترسی همه مردم به تکنولوژی و فناوری، توضیح و تشریح ضرورت استفاده از تکنولوژی اینترنت در عرصه تجارت، برنامه ریزی مناسب و مدون برای تجهیز مدارس به شبکه های اینترنتی و… است.
زیرا در حال حاضر نیمی از افراد جامعه کشورهای آفریقایی، عربی و خاور میانه، سواد خواندن و نوشتن ندارند و از امکان تحصیل محروم هستند. نمی توان پیش بینی کرد که تا چه اندازه در عصر ارتباطات و اطلاعات این جوامع متضرر خواهند شد. ولی می توان تصور کرد در حالیکه جامعه اطلاعاتی در حال تغییر دادن شیوه های اقتصاد جهانی است، کشورهای در حال توسعه چه سرنوشتی پیدا خواهند کرد.
وسیع ترین پژوهش جهت سنجش شکاف دیجیتالی توسط شبکه اوربیکام Orbicom یونسکو انجام شده است. این پژوهش از تعریف شکاف دیجیتالی گرفته تا دستاوردهای آموزشی و نیز استفاده از فناوری را مورد بررسی قرار داده است. مفهوم “دولت اطلاعاتی” Infostate در این پژوهش به مجموعهای از شبکههای اطلاعاتی، آموزش و مهارتها مورد استفاده قرار گرفته است. ویا به منظوراستفاده منسجم و فشرده از فناوریهای اطلاعات و ارتباطات در نظر گرفته شده است.
اعداد و ارقام بدست آمده آشکارا نشاندهنده این واقعیت است که میزان دسترسی به اینترنت و همچنین تعداد خبرگان علوم کامپیوتری درکشورهای جهان متفاوت یا به عبارتی نا برابر است.
فعالان و اندیشمندان دانشگاهیکهدر زمینه ازمیان بردن شکاف دیجیتالی فعال هستند، ادعاهای مشابهی دارند که با زبانی غیر رسمی آن را بیان میکنند.
موسسه آنلاین اسکولز در سال۱۹۹۶ توسط گروهی از دست اندرکاران تکنولوژی پیشرفته تاسیس شد. این موسسه اساساٌ به منظور نصب اینترنت در مدارس مناطق محروم آمریکا تاسیس و آغاز به کار کرده است. رئیس موسسه آنلاین اسکولزSchools Online میگوید: “استفاده از شبکه جهانی اینترنت سبب میشود اطلاعات و ارتباطات لازم با دیگر جوامع بشری و مردم دنیا برقرارشود. این شبکه بهنوبه ی خود ابزار قدرتمندی است که با استفاده از آن، می توان دربرابر بسیاری از بحرانها مقاومت کرد. درحال حاضر شبکه مذکور از موقعیت بینظیری برخوردار است.”
او می افزاید: ” بسیار سادهلوحانه و غیرمنطقی است که استدلال کنیم استفاده از تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات میتواند منجر به حل تمامی مشکلات جوامع شود. یا صرفاً وجود تعداد زیادی کامپیوتر و اتصال به اینترنتکلیهی مشکلات را بر طرف نمی کند. چراکه مشکلاتی همچونگرسنگی، جنگ، تخریب محیط زیست و ایدز باالقوه وجود دارند.”
موافقان و مخالفان
مایک برادی Mike Brady در کتاب خود با نام ” عصر تجارت الکترونیکی” که در اوت سال۲۰۰۰ انتشار یافت مینویسد:
“شکاف دیجیتالی بحران بهشمار نمیرود. چرا که بحرانهای واقعیجهان، گرسنگی، جنگها، ایدز و تخریب محیط زیست هستند. هرگاه اینترنت بتواند از عهده حل مشکلات فوق برآید،آنگاه ضروری خواهد بود که هر فرد یک کامپیوتر در اختیار داشته باشد. همچنین باید در نظر داشت تکنولوژی با سرعت مناسبی در حال پیشرفت است.تعداد افرادی که درگیر بحث شکاف دیجیتالی هستند کم است، این امرگویای آن است که گرسنگی، جنگ و ایدز موضوعاتی به مراتب مهمتر از دسترسی عموم مردم به اینترنت هستند.”
کارلسون بنیانگذار شرکت ورلدلینکس- براین باور است که کمک به کودکی که به واسطه ابتلا به بیماری ایدز درحال احتضار است بهوضوح از توانمند ساختن کودکان در استفاده از کامپیوتر مهمتر است. همچنین معتقد است که تدارک برای دسترسی به آموزش و پرورش و ارتباطات به منظور دست یافتن به منابع اطلاعاتی میتواند در برطرفساختن موانع ناشی از جنگ، گرسنگی و مبارزه با بیماری ایدز کارگشا باشد.
این شیوه میتواند بهعنوان بخشی از راه حل مبارزه با مشکلات توسعهای بهشمار آید، نه همه آن. برخی در خصوص شکاف دیجیتالی استدلال می کنند که این شکاف باعث شده است که اغلب کشورهای جهان در دام عقب ماندگی دائمی گرفتار شوند.
برخی دیگر فناوری دیجیتالی را به عنوان عامل بالقوه ای برای نجات مردم عقب مانده جهان می دانند. این دسته خوشبینانه استدلال می کنند شیوه اقتصادی جهان به گونه ای دگرگون شده که به ایجاد فرصتهای جدید برای تولید ثروت منجر شده است و برای بهره برداری از یک چنین فرصتهایی، چاره ای جز استفاده از فناوری دیجیتالی (شبکه جهانی اینترنت) وجود ندارد.
تعدادی از ناظران معتقدند درجهان امروزی، تکنولوژی اطلاعات مسئلهای چندان مهم و ضروری محسوب نمیشود.
راب اکلمن Rob Ekelman از گروه اینتل INTELمیگوید: “کاهش شکاف دیجیتالی میتواند برای صنعت تکنولوژی سودآور باشد. اینتل در کانون چنین صنعتی قرار دارد اما محاسبات بازرگانی نباید ما را از تصمیماتمان دور سازد. باید قادر باشیم برنامههای خود را در حوزههایی نظیر آموزش و پرورش تداوم بخشیم. ما بهدنبال آن هستیم که در چه مواردی میتوانیم کارها را به نحو احسن انجام دهیم تا استعدادها و منابع بالقوه خود را متوجه آنها سازیم.
تعدادی از منتقدان ادعا میکنند اجرای چنین پروژههایی پیامدهای ناگواری بهدنبال خواهد داشت. آنها معتقدند استفاده از کامپیوتر نمیتواند فاصله زیاد میان کشورهای فقیر و غنی را برطرف سازد مگر آنکه دسترسی کشورهای در حال توسعه به اینترنت و افزایش توان مالی آنان به میزان زیادی باعث بهبود زیرساختهای ارتباطی شود.
کاترین بلانچ Katrin Belanch سخنگوی ویوند یونیورسال(VIVEND UNIVERSAL) که یکی از اعضای گروه ویژه مجمع اقتصاد جهانی است، میگوید: “شرکت ویوند یونیورسال متعهد شده است تا به روند برطرف نمودن شکاف دیجیتالی کمک کند. اگرچه این امر بستگی به نظر شخصی رئیس و مدیر ارشد اجرایی شرکت دارد و مسئولیت جمعی تلقی شده که براساس مشارکت در امر توسعه کشورهای فقیر برنامه ریزی شده است.”
فعالیت ها
دسترسی میلیونها نفر از ساکنان این کره خاکی به اینترنت، به طرق مختلف می تواند موجب ارتقاء سطح زندگی آنان شود. اما به نظر می رسد تحقق این امر کاری بس دشوار و طاقت فرسا باشد. با این همه تعداد افرادی که پذیرای این فعالیت ها هستند، روز به روز در حال افزایش است.
سام کارلسون Sam Carlson اقتصاددان، مدیر و بنیانگذار موسسه ورلد لینکس World Links در واشنگتن است. فعالیتهای این موسسه در زمینه از بین بردن شکاف دیجیتالی است. کارلسون با بازدید از مدارس منطقه واشنگتن دی سی در تابستان ۱۹۹۶ مشاهده کرد، تکنولوژی دگرگونی وسیعی در روشهای یادگیری کودکان بوجود آورده است.
او بر اساس مشاهدات خود می گوید:” کاملا روشن است که اگر بانک جهانی تمام فعالیت خود را بر آموزشهای پایه ای ساکنین کشورهای فقیر و آفریقایی متمرکز سازد، ۲۵ سال طول خواهد کشید تا تمامی این افراد از دوره آموزش ابتدایی همگانی برخوردار شوند. در صورت تحقق این امر نیز تمامی مشکلات آنان حل نخواهد شد. ورلد لینکس در سال ۱۹۹۹ با مشارکت شرکتها و دیگرسازمانهای غیرانتفاعی کوششهای خود را برای ارتقا سطح آموزش کشورهای درحال توسعه شروع کرد.”
هدف اساسی این موسسه آموزش معلمان و دانش آموزان کشورهای در حال توسعه برای استفاده از تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات به منظور ارتقا روشهای آموزش و یادگیری است.
درتضاد با راهبرد جامع و کاملی که ازسوی موسسه ورلدلینکس اتخاذ شده، موسسه آنلاین اسکولز Schools Online درکالیفرنیا حداکثر تلاش خود را به مسئله اتصال به اینترنت متمرکز کرده است.
این موسسه در سال۱۹۹۶ توسط گروهی از دست اندرکاران تکنولوژی پیشرفته تاسیس شد. آنلاین اسکولز اساساٌ به منظور نصب و راه اندازی اینترنت در مدارس مناطق محروم آمریکا تاسیس و آغاز به کار کرد. اساسیترین سیاستی که آنلاین اسکولز مسئولیت اجرای آن را در مدارس برعهده دارد، ایجاد مرکز یادگیری اینترنتی The Internet Learning Center است.
این موسسه برای تداوم فعالیت مراکز اینترنتی، معلمان محلی را آموزش داده و از مقامات منطقهای دعوت میکند تا برای اطمینان یافتن از اتصال به اینترنت از اینگونه اماکن بازدید بهعمل آورند. موسسه فوق تا اواخر سال۲۰۰۱، حدود ۱۹ پروژه آموزش اینترنت را در کشورهای در حال توسعه، آمریکا، اسپانیا، فلسطین و ژاپن راهاندازی کرده است.
هدف نهایی از اجرای برنامه های فوق این است که مقامات محلی یا از محل اعتبارات دولتی و یا بواسطه جلب حمایت مالی وام دهندگان بین المللی در جهت گسترش اینگونه پروژه ها درسطح کشور ترغیب شوند.
برنامه های دیگری که در این خصوص ارائه شده مربوط به موسسه WORLD COMPUTER EXCHANGE در ایالت ماساچوست ایالات متحده آمریکا است. تیموتی اندرسون Temotei Anderson رئیس و بنیانگذار این موسسه میگوید: “شما هرکجا بخواهید میتوانید این برنامه را آغاز کنید. بانی اجرای آن ما هستیم و میگوئیم شما می توانید با قیمت بسیار ارزان تجهیزات کامپیوتری را خریداری کرده و به اینترنت متصل شوید. تنها اجرای بخش کوچکی از کار را بهعهده ما است. موسسه ما کاملا به مسئله کودکان توجه دارد.”
جوانان بی بضاعت نیز باید قادر به استفاده از اینترنت باشند.کامپیوترهاییکه توسط موسسه ورلد کامپیوتر اکسچنج World Computer Exchange به کشورهای درحال توسعه ارسال می شود ازسوی شرکتهای بازرگانی اهدا شدهاند. کامپیوترهایارسالی دست دوم و در عین حال مفید و کارا هستند. دستگاههای مذکور توسط اندرسون و کارکنان داوطلب وی مجدداً تعمیر و بازسازی میشوند.
آنها تا اواسط نوامبر ۲۰۰۱ با ۸۶۹ مدرسه در۲۴ کشور جهان در این خصوص همکاریکرده اند. همچنین این موسسه کانتینرهای بزرگی که حاوی ۳۸۰دستگاه کامپیوتر، مانیتور، ماوس وتجهیزات گوناگون شبکههای کامپیوتری را برای استفاده گروهی از مددکاران اجتماعی به مناطق روستایی نپال، برای برنامههای توسعه پایدار سازمان ملل در کامرون، برای گروه بینالمللی کمکرسانی در نیجریه و آنگولا و نیز پروژه انجمن کامپیوتر برای مدارس در شهر گوای هندوستان ارسال کرده است.
موسسه برجیس BRIDGES یک سازمان بینالمللی غیردولتی است که به ارزیابی ابتکارات و سیاستهای مبارزه با شکاف دیجیتالی پرداخته و درگزارشی مسئله دسترسی به اینترنترا مطرح می کند که این امر خود فراتر از دسترسی فیزیکی به اینترنت است. دسترسی واقعی به اینترنت این امکان را برای مردم فراهم میکند که با استفاده از تکنولوژی به نحو موثری سطح زندگی خویش را ارتقاء دهند.
هزینههای اجرای پروژه ها از یک طرح دومنظوره تامین می شود. بدینگونه که درتعدادی از مدارس تحت پوشش یک پروژه، طی ساعات کلاسهای درسی، استفاده از کامپیوتر تنها به دانشآموزان اختصاص داشته و پس از پایان کلاس استفاده از سیستم ها وخدمات اینترنتی مدرسه برای عموم با پرداخت مبلغ معینی امکان پذیر است.
در واقع با استفاده از درآمدی که از طریق روند تجاری فوق بهدست میآید، میتوان هزینههای جاری اتصال به اینترنت را پرداخت کرد. این چنین روشهایی به نفوذ اینترنت در اقشار مختلف مردم و توسعه محلی آن منجر می شود. هدف از اجرای چنین پروژه هایی کمک به مردم ضعیف است. مطمعنآ دسترسی به کامپیوتر موجب تحول و دگرگونی در مناطق روستایی خواهد شد.
نباید انتظار داشت تمام مشکلات منوط به شکاف دیجیتالی کشورهای در حال توسعه صرفاً با استقرار تعدادی کامپیوتر در منازل و مدارس این قبیل کشورها برطرف گردد. این مسئله را می توان از طریق تاکید بر ضرورت آموزش و پرورش و آموزشهای فنی و حرفهای به کشورهای در حال توسعه حل کرد.
تمامی افراد فعال و موسسه ها و مراکز یاد شده برای پیشبرد اهداف خود که بر عدالت و انصاف در زمینه برنامه های جهانی گسترش قدرت استفاده از اینترنت و فناوری دیجیتالی برای تمامی مردم دنیا است، از هیچگونه کمک مالی و حمایت معنوی دریغ نکرده اند. در اکثر موارد اقدامات انجام شده هیچگونه سود مادی هم برای آنان نداشته و آنها صرفا به تحقق اهداف خود می اندیشند.
سواد دیجیتال
www.worldlink.com
www.fiankoma.org/pdf/beyond_the_digital_divide.pdf
مقدمه بر شکاف دیجیتال
در دنیای اینترنتی که هر روز ارتباط افراد در دنیای مجازی بیشتر می شود، امکان دسترسی به تکنولوژی برا ادامه دادن این مسیر اجتناب ناپذبر خواهدشد.
در شرایط جهان کنونی که، ۴۰ درصد از افراد برق ندارند و یک عده دیگر تقریبا ۶۲ درصد از افراد این کره زمین در طول عمر خود حتی یک بار هم از تلفن استفاده نکردهاند چه خواهد شد؟
چگونه است که این افراد که حتی یکبار از نعمت برق و یا تلفن هم برخوردار نبوده اند به فضای مجازی دست خواهند یافت و از آن سو تعدادی از ابر قدرت ها رسانه ای از فضای مجازی استفاده می کنند، این واقعیت به شکاف دییجتالی اطلاق می شود.
شکاف دیجیتالی طی ۱۰ سال گذشته تاکنون تغییرات چشمگیر و وسیعی را در استفاده از فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی در همه جهان شامل شده است.
در این جا لازم است به “شکاف آنالوگی” که در دهه ۱۹۹۰ قبل از پیدایش رسانه های دیجیتالی بود اشاره کنیم .
منظور از شکاف آنالوگی، اختلاف طبقاتی در استفاده از تولید محتوا و فناوری های رسانه هاس سنتی مانند: رادیو، تلویزیون و تلفن است.
علاوه بر اختلاف بر دسترسی و استفاده ناعادلانه از تکنولوژی، در تولید فناوری هم نابرابری وجود داشت . بسیاری از رسانه های غربی با مسلط شدن بر برنامه های تلویزیونی، خبری و فیلم های جهان، به دنبال انحصار طلبی تکنولوژی بودند.
شکاف دیجیتالی موضوع و بحث تازه ای نیست ولی به مرور زمان معانی متفاوتی در حوزه و عرصه تکنولوژی های جدید به خود گرفته است. مباحث جدید در ارتباط با اطلاعات جدید و ناعدالتی استفاده از این تکنولوژی که در اصطلاح شکاف دیجیتالی است.
آلن کاوسان Alan Cawson استاد رسانه های دیجیتالی دانشگاه ساکس در مقاله خود با نام “فراتر از شکاف دیجیتالی”Beyond the Digital Divide اصلیت شکاف دیجیتالی را تفضیل کرده است. او در ارتباط با اینکه پتانسیل اینترنت چگونه توانسته است در حیطه آموزش، اقتصاد و ارتباطات میان فرهنگ نیمکره شمالی وجنوبی از قوه به فعل در آید و به بحث و تشریح پرداخته است.
تعریف هایی از شکاف دیجیتالی
در ارتباط با معنای شکاف دیجیتالی و شاخص های آن تاکنون اختلاف وجو داشته است.شکاف دیجیتالی به نابرابری های در استفاده از تکنولوژی های ارتباطی و اطلاعاتی در سرتاسر جهان اطلاق می شود.در قرن بیست یکم از نظر دسترسی به تکنولوژی و فناوری اطلاعات نابرابری وجود دارد که توسط قدرتهای نیرومند این شکاف به وجود می آید.
به عبارت دیگر شکاف دیجیتالی به استفاده نابرابرانه از تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات در میان کشورهای مختلف در جهت استفاده و توسعه در اقتصاد و اجتماع اطلاق می شود.
فناوری دیجیتال چیست؟
در دنیای دیجیتال افزایش مخاطب در شبکه های دیجیتال، نشان دهنده ی این است که محتوا، فناوری های جدید و مطالب جدید هم رو به افزایش است و از آن طرف در دنیای آنالوگ هم افزایش مخاطبین رادیو، تلویزیون بیانگر رشد روزافزون رسانه های جمغی است.
دو ویژگی مهم فناوری دیجیتالی
ویژگی اول
ظرفیت بالای اینترنت است که فضای کافی را برای اطلاعات افراد محیا میکند.
برای مثال، سایت گوگل تاکنون بیش از هشت میلیارد صفحه وب را شامل می شود. طبق پروژه تحقیقاتی که در دانشگاه کالیفرنیا واقع در برکلی انجام شده است تخمین زده شده است که هر ساله اطلاعات جدیدی معادل ۳۷۰۰۰ کتابخانه که برابر با اندازه کتابخانه کنگره ایالات متحده است، تولید می کند.
ویژگی دوم
کاهش قابل ملاحظه موانع اقتصادی و یا مالی بوده است.
این دو ویژگی ذکر شده با هم، امکانی برای دموکراتیزه democratisationکردن رسانهها فراهم کرده اند.این دو ویژگی فناورری دیجیتال امکان افزایش تحول و توسعه فناوری دیجیتال را می دهند و برای اولین بار موجب برابری نرخ مبادله بین شمال و جنوب میشوند.
فناوری رسانهای چیست؟
اینترنت در پیشرفت فناوری رسانهای تغییرات با کیفیت بسیاری را به وجود آورده است و رسانههای جمعی را در پروتکلهای تکنولوژی فناورانه خود مجذوب نموده است. همه فناوری رسانه ها را از طریق رایانه به دست آورده است. رایانه میتواند هم به عنوان کتاب، روزنامه، گیرنده رادیو، دستگاه تلویزیون و تلفن تصویری باشد.
در واقع چنین می توان گفت : فناوری اینترنت تنها دسترسی مطلق به نسخه های دیجیتالی فناوری رسانهای نیست بلکه بالاتر از آن است. اینترنت یک وسیله ارتباطی کاملاً نو و جدید است، مثلا توسط پست الکترونیکی (ایمیل)، که اینترنت بوجود آورده ، میزان ارتباطی افراد و سازمانها را به شدت تغییر داده است. ظرفیت فناوری دیجیتالی در ایجاد رسانه های به روز، موجب متاثر شدن رسانه های آنالوگ از رسانه های دیجیتالی و تحولات در آن ها شده است.
تاکنون هزاران همایش و جمع ویژه با بکارگیری ایمیل، سایت های خبری، وبلاگ ها شخصی و اتاقهای چت تشکیل شده اند.
آنچه حائز اهمین است این است که گسترش جوامع اطلاعاتی مدیون اینترنت هستند.
آموزش اینترنتی
استفاده از فناوری های و ب و اینترنت موجب تغییر رویکردهای قدیمی به رویکردهای جدید(عصر رایانه ) است. این رویکرد مانند یک وسیله اموزشی عمل می کنند و از طریق ابزارهای تولید محتوا می توان خلاقیت و ارتباطات با دیگران را فراهم نمود و امکان تبادل اطلاعات را فراهم می نماید. و از طرفی مهارت های ارتباط جمعی و یادگیری را در افراد زیاد می کند و ازطرفی برخی از معلمان رایانه رو ابزاری معرفی می نمایند که مانع خلاقیت است و خاقیت را ازبین می برد.
در صورتی که محتوای آموزشی جذاب یادگیری دانش آموزان رابالا میبرد و همچنین از طریق تکرار،آزمون، نمودارهای آموزشی و … روند اموزشی رو بهبود می دهد.
این محتواها چنانچه با موضوعات و مطاب پر بارو آموزنده باشند می توانند ارتباط کارآمدی داشته باشند و در امر یادگیری دانش آموزان موفق می باشند. و محتوایی که تمام حواس مخاطب را از طریق شنیداری و تصویری جلب نماید بیشتر حائز اهمیت اشت.
برای ارائه اطلاعات در اینترنت خلاقیت و ارتباطات ضروری است. در زمینه آموزش یادگیری کتاب های الکترونیکی و تهیه اطلاعات از کتابخانه های اینترنتی است.
اقتصاد اینترنتی
در عصر اینترنتی و الکترونیکی دسترسی به اطلاعات در شبکه های ارتباطی برابر با تبادل مالکیت در بازار بوده است. تبادل اطلاعات و مالکیت در عرصه بازار یکی از شرط های اصلی در تجارت محسوب می شود . نقش دولت ها در حمایت از ملکیت بازارها بوده است.
در اقتصاد اینترنتی صاحبان کسب و کارهای بزرگ موفق آنلاین، نظیر آمازون و ای بی پی به این موضوع برده اند که سود در ایجاد بازارهای کوچک هست در حالی که در اقتصاد سنتی صاحبان مشاغل مجبور بودند برای افزایش سود در جستجوی بازارهای بزرگ باشند.
در این بازارها میلیون ها فروشنده در پی یافتن راهی برای جدا نمودن بخشی از درآمد حاصل از هر معامله هستند. شاخص های اینترنت این امکان را فراهم میکند که میلیونها نفر در سراسر جهان به صورت ارتباطات یک به یک یا یک به چند بازارهای کوچک با هزینه های اندک ایجاد کنند.
حال اگر شرکتهای رسانهای دیجیتالی جهان مالکیت و کنترل امواج رادیویی را تحت انحصار خود درآورند، آنگاه چه تضمینی برای بقای حق مسلم میلیاردها انسانی که برای برقراری ارتباط با یکدیگر در این کره خاکی، باقی میماند؟
گزارش اجلاس فرصت های کاری دیجیتالی DIGITAL OPPORTUNITY TASK (DOT) که در می سال ۲۰۰۱ پس از اجلاس سران کشورهای صنعتی جهان در اوکیناوای ژاپن انتشار یافت به بهترین وجهی دیدگاههای مقامات رسمی این کشورها را در خصوص اهمیت تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات برای توسعه اقتصادی تشریح شده است. در این گزارش آمده است که اگر از تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات به نحو معقول و صحیح بهره برداری شود، به نتایج امیدوارکنندهای میتوان دست یافت.
تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات فرصتهای فراوانی را برای محدود ساختن نابرابریهای اقتصادی، اجتماعی و نیز حمایت از ایجاد ثروتهای منطقهای فراهم میکند. البته باید گفت که تکنولوژی ارتباطات و اطلاعات نمیتواند بهعنوان یگانه داروی شفابخش تمامی مسائل و مشکلات مربوط به توسعه مطرح شود. ولی به هرحال درصد قابل توجهی از مشکلات و مسائل مربوط به ارتباطات و تبادل اطلاعات را رفع می کند.
پیامدهای شکاف دیجیتال
چنانچه شبکه های اینترنت در آینده به کانون جهانی داد ستد مبدل گردد، در آن صورت چه سرنوشتی در انتظار میلیونها نفری که اتصال به اینترنت برای آنها امکان پذیر نیست، خواهد بود. شاید هرگز نتوان برای این سوال، پاسخی بدست آورد.
سرعت پیشرفت فناوری نشان می دهد که جهان به دو بخش مجزا تقسیم خواهد شد. بسیاری از کشورها به عقب ماندگی روز افزون گرفتار می شوند و کشورهای صاحب تکنولوژی هم روز به روز پیشرفت خواهند کرد و به همین ترتیب بهره کشی از کشورهای توسعه نیافته افزایش خواهد یافت.
بروز شکاف دیجیتالی تاثیرات زیادی در تجارت الکترونیک، اقتصاد و آموزش خواهد داشت. حاصل این امر عقب افتادگی در علوم و فناوری کشورهای در حال توسعه خواهد بود. عمیق تر شدن این شکاف به معنای فاصله گرفتن اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کشورها که نتیجه آن تحمیل کالا ها و تولیدات فرهنگی صاحبان تکنولوژی برای سست کردن باورها، سنت ها و فرهنگ ها ی کشورهای در حال توسعه که پیامدش نوعی استثمار فرهنگی، بحران بی هویتی نسل جوان، یاس و افسردگی در سطح جوامع خواهد شد.
جوامعی که متحمل بروز ناهنجاریها ی اجتماعی روز افزون از قبیل بزهکاری، دزدی، میل به اعتیاد، افزایش طلاق و سست شدن بنیانهای خانوادگی و… خواهد شد. این مسئله مهمتر از ناهمگونی جوامع مختلف بشری در دستیابی به تکنولوژی است، لذا لازم است که نسبت به تکنولوژی فناوری اطلاعات به عنوان امری لازم و ضروری نگاه کرد.
راهکارهای برطرف کردن شکاف دیجیتال
شکاف دیجیتالی یک مسئله پیچیده است که بصورت های مختلفی در کشورها بروز می کند و باعث چالش های عملیاتی و سیاسی در آن کشور می شود. علاوه بر این روشن است راه حلهایی که در کشورهای پیشرفته کاربرد دارند نمی توانند در کشورهای در حال توسعه کاربرد داشته باشند. راه حلها باید بر اساس درک و فهم شرایط و نیازهای آن کشور ارائه شوند.
مهمترین مسائل در پرکردن شکاف دیجیتالی توجه به سواد و بالا بردن سطح علمی افراد، توزیع صحیح دسترسی به اینترنت، ایجاد شرایطی برای دسترسی همه مردم به تکنولوژی و فناوری، توضیح و تشریح ضرورت استفاده از تکنولوژی اینترنت در عرصه تجارت، برنامه ریزی مناسب و مدون برای تجهیز مدارس به شبکه های اینترنتی و… است.
زیرا در حال حاضر نیمی از افراد جامعه کشورهای آفریقایی، عربی و خاور میانه، سواد خواندن و نوشتن ندارند و از امکان تحصیل محروم هستند. نمی توان پیش بینی کرد که تا چه اندازه در عصر ارتباطات و اطلاعات این جوامع متضرر خواهند شد. ولی می توان تصور کرد در حالیکه جامعه اطلاعاتی در حال تغییر دادن شیوه های اقتصاد جهانی است، کشورهای در حال توسعه چه سرنوشتی پیدا خواهند کرد.
وسیع ترین پژوهش جهت سنجش شکاف دیجیتالی توسط شبکه اوربیکام Orbicom یونسکو انجام شده است. این پژوهش از تعریف شکاف دیجیتالی گرفته تا دستاوردهای آموزشی و نیز استفاده از فناوری را مورد بررسی قرار داده است. مفهوم “دولت اطلاعاتی” Infostate در این پژوهش به مجموعهای از شبکههای اطلاعاتی، آموزش و مهارتها مورد استفاده قرار گرفته است. ویا به منظوراستفاده منسجم و فشرده از فناوریهای اطلاعات و ارتباطات در نظر گرفته شده است.
اعداد و ارقام بدست آمده آشکارا نشاندهنده این واقعیت است که میزان دسترسی به اینترنت و همچنین تعداد خبرگان علوم کامپیوتری درکشورهای جهان متفاوت یا به عبارتی نا برابر است.
فعالان و اندیشمندان دانشگاهیکهدر زمینه ازمیان بردن شکاف دیجیتالی فعال هستند، ادعاهای مشابهی دارند که با زبانی غیر رسمی آن را بیان میکنند.
موسسه آنلاین اسکولز در سال۱۹۹۶ توسط گروهی از دست اندرکاران تکنولوژی پیشرفته تاسیس شد. این موسسه اساساٌ به منظور نصب اینترنت در مدارس مناطق محروم آمریکا تاسیس و آغاز به کار کرده است. رئیس موسسه آنلاین اسکولزSchools Online میگوید: “استفاده از شبکه جهانی اینترنت سبب میشود اطلاعات و ارتباطات لازم با دیگر جوامع بشری و مردم دنیا برقرارشود. این شبکه بهنوبه ی خود ابزار قدرتمندی است که با استفاده از آن، می توان دربرابر بسیاری از بحرانها مقاومت کرد. درحال حاضر شبکه مذکور از موقعیت بینظیری برخوردار است.”
او می افزاید: ” بسیار سادهلوحانه و غیرمنطقی است که استدلال کنیم استفاده از تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات میتواند منجر به حل تمامی مشکلات جوامع شود. یا صرفاً وجود تعداد زیادی کامپیوتر و اتصال به اینترنتکلیهی مشکلات را بر طرف نمی کند. چراکه مشکلاتی همچونگرسنگی، جنگ، تخریب محیط زیست و ایدز باالقوه وجود دارند.”
موافقان و مخالفان
مایک برادی Mike Brady در کتاب خود با نام ” عصر تجارت الکترونیکی” که در اوت سال۲۰۰۰ انتشار یافت مینویسد:
“شکاف دیجیتالی بحران بهشمار نمیرود. چرا که بحرانهای واقعیجهان، گرسنگی، جنگها، ایدز و تخریب محیط زیست هستند. هرگاه اینترنت بتواند از عهده حل مشکلات فوق برآید،آنگاه ضروری خواهد بود که هر فرد یک کامپیوتر در اختیار داشته باشد. همچنین باید در نظر داشت تکنولوژی با سرعت مناسبی در حال پیشرفت است.تعداد افرادی که درگیر بحث شکاف دیجیتالی هستند کم است، این امرگویای آن است که گرسنگی، جنگ و ایدز موضوعاتی به مراتب مهمتر از دسترسی عموم مردم به اینترنت هستند.”
کارلسون بنیانگذار شرکت ورلدلینکس- براین باور است که کمک به کودکی که به واسطه ابتلا به بیماری ایدز درحال احتضار است بهوضوح از توانمند ساختن کودکان در استفاده از کامپیوتر مهمتر است. همچنین معتقد است که تدارک برای دسترسی به آموزش و پرورش و ارتباطات به منظور دست یافتن به منابع اطلاعاتی میتواند در برطرفساختن موانع ناشی از جنگ، گرسنگی و مبارزه با بیماری ایدز کارگشا باشد.
این شیوه میتواند بهعنوان بخشی از راه حل مبارزه با مشکلات توسعهای بهشمار آید، نه همه آن. برخی در خصوص شکاف دیجیتالی استدلال می کنند که این شکاف باعث شده است که اغلب کشورهای جهان در دام عقب ماندگی دائمی گرفتار شوند.
برخی دیگر فناوری دیجیتالی را به عنوان عامل بالقوه ای برای نجات مردم عقب مانده جهان می دانند. این دسته خوشبینانه استدلال می کنند شیوه اقتصادی جهان به گونه ای دگرگون شده که به ایجاد فرصتهای جدید برای تولید ثروت منجر شده است و برای بهره برداری از یک چنین فرصتهایی، چاره ای جز استفاده از فناوری دیجیتالی (شبکه جهانی اینترنت) وجود ندارد.
تعدادی از ناظران معتقدند درجهان امروزی، تکنولوژی اطلاعات مسئلهای چندان مهم و ضروری محسوب نمیشود.
راب اکلمن Rob Ekelman از گروه اینتل INTELمیگوید: “کاهش شکاف دیجیتالی میتواند برای صنعت تکنولوژی سودآور باشد. اینتل در کانون چنین صنعتی قرار دارد اما محاسبات بازرگانی نباید ما را از تصمیماتمان دور سازد. باید قادر باشیم برنامههای خود را در حوزههایی نظیر آموزش و پرورش تداوم بخشیم. ما بهدنبال آن هستیم که در چه مواردی میتوانیم کارها را به نحو احسن انجام دهیم تا استعدادها و منابع بالقوه خود را متوجه آنها سازیم.
تعدادی از منتقدان ادعا میکنند اجرای چنین پروژههایی پیامدهای ناگواری بهدنبال خواهد داشت. آنها معتقدند استفاده از کامپیوتر نمیتواند فاصله زیاد میان کشورهای فقیر و غنی را برطرف سازد مگر آنکه دسترسی کشورهای در حال توسعه به اینترنت و افزایش توان مالی آنان به میزان زیادی باعث بهبود زیرساختهای ارتباطی شود.
کاترین بلانچ Katrin Belanch سخنگوی ویوند یونیورسال(VIVEND UNIVERSAL) که یکی از اعضای گروه ویژه مجمع اقتصاد جهانی است، میگوید: “شرکت ویوند یونیورسال متعهد شده است تا به روند برطرف نمودن شکاف دیجیتالی کمک کند. اگرچه این امر بستگی به نظر شخصی رئیس و مدیر ارشد اجرایی شرکت دارد و مسئولیت جمعی تلقی شده که براساس مشارکت در امر توسعه کشورهای فقیر برنامه ریزی شده است.”
فعالیت ها
دسترسی میلیونها نفر از ساکنان این کره خاکی به اینترنت، به طرق مختلف می تواند موجب ارتقاء سطح زندگی آنان شود. اما به نظر می رسد تحقق این امر کاری بس دشوار و طاقت فرسا باشد. با این همه تعداد افرادی که پذیرای این فعالیت ها هستند، روز به روز در حال افزایش است.
سام کارلسون Sam Carlson اقتصاددان، مدیر و بنیانگذار موسسه ورلد لینکس World Links در واشنگتن است. فعالیتهای این موسسه در زمینه از بین بردن شکاف دیجیتالی است. کارلسون با بازدید از مدارس منطقه واشنگتن دی سی در تابستان ۱۹۹۶ مشاهده کرد، تکنولوژی دگرگونی وسیعی در روشهای یادگیری کودکان بوجود آورده است.
او بر اساس مشاهدات خود می گوید:” کاملا روشن است که اگر بانک جهانی تمام فعالیت خود را بر آموزشهای پایه ای ساکنین کشورهای فقیر و آفریقایی متمرکز سازد، ۲۵ سال طول خواهد کشید تا تمامی این افراد از دوره آموزش ابتدایی همگانی برخوردار شوند. در صورت تحقق این امر نیز تمامی مشکلات آنان حل نخواهد شد. ورلد لینکس در سال ۱۹۹۹ با مشارکت شرکتها و دیگرسازمانهای غیرانتفاعی کوششهای خود را برای ارتقا سطح آموزش کشورهای درحال توسعه شروع کرد.”
هدف اساسی این موسسه آموزش معلمان و دانش آموزان کشورهای در حال توسعه برای استفاده از تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات به منظور ارتقا روشهای آموزش و یادگیری است.
درتضاد با راهبرد جامع و کاملی که ازسوی موسسه ورلدلینکس اتخاذ شده، موسسه آنلاین اسکولز Schools Online درکالیفرنیا حداکثر تلاش خود را به مسئله اتصال به اینترنت متمرکز کرده است.
این موسسه در سال۱۹۹۶ توسط گروهی از دست اندرکاران تکنولوژی پیشرفته تاسیس شد. آنلاین اسکولز اساساٌ به منظور نصب و راه اندازی اینترنت در مدارس مناطق محروم آمریکا تاسیس و آغاز به کار کرد. اساسیترین سیاستی که آنلاین اسکولز مسئولیت اجرای آن را در مدارس برعهده دارد، ایجاد مرکز یادگیری اینترنتی The Internet Learning Center است.
این موسسه برای تداوم فعالیت مراکز اینترنتی، معلمان محلی را آموزش داده و از مقامات منطقهای دعوت میکند تا برای اطمینان یافتن از اتصال به اینترنت از اینگونه اماکن بازدید بهعمل آورند. موسسه فوق تا اواخر سال۲۰۰۱، حدود ۱۹ پروژه آموزش اینترنت را در کشورهای در حال توسعه، آمریکا، اسپانیا، فلسطین و ژاپن راهاندازی کرده است.
هدف نهایی از اجرای برنامه های فوق این است که مقامات محلی یا از محل اعتبارات دولتی و یا بواسطه جلب حمایت مالی وام دهندگان بین المللی در جهت گسترش اینگونه پروژه ها درسطح کشور ترغیب شوند.
برنامه های دیگری که در این خصوص ارائه شده مربوط به موسسه WORLD COMPUTER EXCHANGE در ایالت ماساچوست ایالات متحده آمریکا است. تیموتی اندرسون Temotei Anderson رئیس و بنیانگذار این موسسه میگوید: “شما هرکجا بخواهید میتوانید این برنامه را آغاز کنید. بانی اجرای آن ما هستیم و میگوئیم شما می توانید با قیمت بسیار ارزان تجهیزات کامپیوتری را خریداری کرده و به اینترنت متصل شوید. تنها اجرای بخش کوچکی از کار را بهعهده ما است. موسسه ما کاملا به مسئله کودکان توجه دارد.”
جوانان بی بضاعت نیز باید قادر به استفاده از اینترنت باشند.کامپیوترهاییکه توسط موسسه ورلد کامپیوتر اکسچنج World Computer Exchange به کشورهای درحال توسعه ارسال می شود ازسوی شرکتهای بازرگانی اهدا شدهاند. کامپیوترهایارسالی دست دوم و در عین حال مفید و کارا هستند. دستگاههای مذکور توسط اندرسون و کارکنان داوطلب وی مجدداً تعمیر و بازسازی میشوند.
آنها تا اواسط نوامبر ۲۰۰۱ با ۸۶۹ مدرسه در۲۴ کشور جهان در این خصوص همکاریکرده اند. همچنین این موسسه کانتینرهای بزرگی که حاوی ۳۸۰دستگاه کامپیوتر، مانیتور، ماوس وتجهیزات گوناگون شبکههای کامپیوتری را برای استفاده گروهی از مددکاران اجتماعی به مناطق روستایی نپال، برای برنامههای توسعه پایدار سازمان ملل در کامرون، برای گروه بینالمللی کمکرسانی در نیجریه و آنگولا و نیز پروژه انجمن کامپیوتر برای مدارس در شهر گوای هندوستان ارسال کرده است.
موسسه برجیس BRIDGES یک سازمان بینالمللی غیردولتی است که به ارزیابی ابتکارات و سیاستهای مبارزه با شکاف دیجیتالی پرداخته و درگزارشی مسئله دسترسی به اینترنترا مطرح می کند که این امر خود فراتر از دسترسی فیزیکی به اینترنت است. دسترسی واقعی به اینترنت این امکان را برای مردم فراهم میکند که با استفاده از تکنولوژی به نحو موثری سطح زندگی خویش را ارتقاء دهند.
هزینههای اجرای پروژه ها از یک طرح دومنظوره تامین می شود. بدینگونه که درتعدادی از مدارس تحت پوشش یک پروژه، طی ساعات کلاسهای درسی، استفاده از کامپیوتر تنها به دانشآموزان اختصاص داشته و پس از پایان کلاس استفاده از سیستم ها وخدمات اینترنتی مدرسه برای عموم با پرداخت مبلغ معینی امکان پذیر است.
در واقع با استفاده از درآمدی که از طریق روند تجاری فوق بهدست میآید، میتوان هزینههای جاری اتصال به اینترنت را پرداخت کرد. این چنین روشهایی به نفوذ اینترنت در اقشار مختلف مردم و توسعه محلی آن منجر می شود. هدف از اجرای چنین پروژه هایی کمک به مردم ضعیف است. مطمعنآ دسترسی به کامپیوتر موجب تحول و دگرگونی در مناطق روستایی خواهد شد.
نباید انتظار داشت تمام مشکلات منوط به شکاف دیجیتالی کشورهای در حال توسعه صرفاً با استقرار تعدادی کامپیوتر در منازل و مدارس این قبیل کشورها برطرف گردد. این مسئله را می توان از طریق تاکید بر ضرورت آموزش و پرورش و آموزشهای فنی و حرفهای به کشورهای در حال توسعه حل کرد.
تمامی افراد فعال و موسسه ها و مراکز یاد شده برای پیشبرد اهداف خود که بر عدالت و انصاف در زمینه برنامه های جهانی گسترش قدرت استفاده از اینترنت و فناوری دیجیتالی برای تمامی مردم دنیا است، از هیچگونه کمک مالی و حمایت معنوی دریغ نکرده اند. در اکثر موارد اقدامات انجام شده هیچگونه سود مادی هم برای آنان نداشته و آنها صرفا به تحقق اهداف خود می اندیشند.
سواد دیجیتال
www.worldlink.com
www.fiankoma.org/pdf/beyond_the_digital_divide.pdf